Olağanüstü Hal ilan edilince ne olur?

Türkiye’de 3 ay süre ile OHAL ilan edildi. Sıkıyönetim yani olağanüstü hal ilan edilince ne olur? OHAL kanunu nedir?

Anayasa, olağanüstü hâl rejimini 119, 120 ve 121. maddelerinde iki düzlemde ele alınıyor. 119. maddede “Tabiî afet ve ağır ekonomik bunalım sebebiyle olağanüstü hal ilânı” düzenleniyor.
Bugün tartışılan olağanüstü hâl uygulaması ise, “Şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle olağanüstü hal ilânı” başlığını taşıyan 120. maddede tarif ediliyor. Olağanüstü hâl ilanını “MGK’nın görüşünü alarak Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nun yapabileceğini” hükme bağlayan anayasanın 120. maddesi şöyle:

“Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddî belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.”

OHAL nasıl uygulanır?

Anayasanın “Olağanüstü hallerle ilgili düzenleme” başlığını taşıyan 121. maddesine göre, MGK’nın tavsiye kararını alan Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanarak olağanüstü hâl ilanına karar verince, Resmi Gazete’de derhal yayının ardından parlamentonun onayına başvuruluyor.
121. madde uyarınca parlamento, hükümetin öngördüğü olağanüstü hâli kaldırabiliyor, süresini değiştirebiliyor ve hükümetin isteği üzerine her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabiliyor.

121. maddede, anayasanın 15. maddesindeki ilkeler doğrultusunda “temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağı, halin gerektirdiği tedbirlerin nasıl ve ne suretle alınacağı, kamu hizmeti görevlilerine ne gibi yetkiler verileceği, görevlilerin durumlarında ne gibi değişiklikler yapılacağı ve olağanüstü yönetim usulleri”nin Olağanüstü Hal Kanunu’nda düzenleneceği hükme bağlanıyor.
Yine 121. maddede, “olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu’nun, olağanüstü hâlin gerekli kıldığı konularda, kanun hükmünde kararnameler çıkarabileceği” hükme bağlanıyor. Aynı gün Resmi Gazete’de yayımlanan bu kararnameler yine aynı gün TBMM onayına sunuluyor.

Olağanüstü Hal Kanunu’ndaki yetkiler ve OHAL YASAKLARI
Kanun bu konuda iki tür düzenleme yapıyor. İlk türde, “doğal afet” ve “ekonomik” gelişmeler üzerine ilan edilenler de dahil olmak üzere bütün olağanüstü hallerde yapılabilecek düzenlemeler yer alıyor. Kanunun “Alınacak tedbirler” başlıklı 9. maddesine göre, bu genel yetkiler şöyle özetlenebilir:

  • Gerek görülen bölgelerde yerleşim ve giriş-çıkış yasakları.
  • Gerek görülen yerleşim yerlerini boşaltmak, başka yerlere nakletmek.
  • Her derecede resmi ve özel eğitim-öğretime ara vermek, öğrenci yurtlarını geçici veya sürekli olarak kapatmak.
  • Gazino, lokanta, birahane, meyhane, lokal, taverna, diskotek, bar, dansing, sinema, tiyatro ve benzeri eğlence yerleri ile kulüp vesair oyun salonlarını, otel, motel, kamping, tatil köyü ve benzeri konaklama tesislerini denetlemek ve bunların açılma ve kapanma zamanını tayin etmek, sınırlamak, gerektiğinde kapatmak ve bu yerleri olağanüstü halin icaplarına göre kullanmak.
  • Olağanüstü hâl hizmetlerinin yürütülmesi ile görevli personelin yıllık izinlerini sınırlamak veya kaldırmak.
  • Tüm haberleşme araç ve gereçlerinden yararlanmak ve gerektiğinde bu amaçla geçici olarak bunlara el koymak.
  • Tehlike arz eden binaları yıkmak; sağlığı tehdit ettiği tespit olunan taşınır ve taşınmaz mallar ile sağlığa zararlı gıda maddelerini ve mahsullerini imha etmek.
  • Halkın beslenmesi, ısınması, temizliği ve aydınlanması için gerekli gıda madde ve eşyalarla her türlü yakıtın, sağlığın korunmasında, tedavide ve tıpta kullanılan ilaç, kimyevi madde, alet ve diğer şeylerin, inşaat, sanayi, ulaşım ve tarımda kullanılan eşya ve maddelerin, kamu için gerekli diğer mal, eşya, araç, gereç ve her türlü maddelerin imali, satımı, dağıtımı, depolanması ve ticareti konularında gerekli tedbirleri almak, bu yerlere gerektiğinde el koymak, kontrol etmek ve bu malları satıştan kaçınan, saklayan, kaçıran, fazla fiyatla satan, imalatını durduran veya yavaşlatanlar hakkında fiilin işleniş şekli veya niteliği de dikkate alınarak işyerinin bulunduğu mahal için hayati önem taşımadığı takdirde işyerini kapatmak.
  • Kara, deniz ve hava trafik düzenine ilişkin tedbirleri almak, ulaştırma araçlarının ilgili bölgeye giriş ve çıkışlarını kayıtlamak veya yasaklamak.

Şiddet (darbe) olayları nedeniyle ilan edilen olağanüstü hal durumlarında hangi ek yetkiler vardır?

Kanunun “Şiddet Hareketlerinde Alınacak Tedbirler” başlığını taşıyan 3. Bölüm’ündeki “Tedbirler” alt başlıklı 10. maddesinde, yukarıda verdiğimiz 9. maddedekilere ek olarak aşağıdaki yetkiler öngörülüyor: Kanundaki sıralamayla aktaralım:

a) Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak.

b) Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak.

c) Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak.

d) (Ülke genelinde ilan edilmemişse, D.A) Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak.

e) Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak

f) Söz, yazı, resim, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak.

g) Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek.

h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak.

i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak.

j) Her türlü cephaneler, bombalar, tahrip maddeleri, patlayıcı maddeler, radyoaktif maddeler veya yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı eczalar veya diğer her türlü zehirler ve boğucu gazlar veya benzeri maddelerin bulundurulmasını, hazırlanmasını, yapılmasını veya naklini izne bağlamak veya yasaklamak ve bunlar ile bunların hazırlanmasına veya yapılmasına yarayan eşya, alet veya araçların teslimini istemek veya toplatmak.

k) Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içerisinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak.

l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya yasaklamak.

m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak.

n) İşçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde işçi çıkartmalarını işverenin de durumunu dikkate alarak üç aylık bir süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlamak veya ertelemek.

o) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak.

p) Anayasanın 121’inci maddesine göre, olağanüstü halin ilanına veya devamına sebep olan hallerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları ve mücavir yurt bölgeleri üzerinde cereyan etmesi ve eylemcilerin eylemlerini müteakip komşu ülke topraklarına sığındıklarının tespit edilmesi durumunda, ilgili komşu ülke ile Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti arasında varılacak mutabakat çerçevesinde, valinin talebi üzerine ilgili komutan, eylemcileri ele geçirmek veya tesirsiz hale getirmek maksadı ile, her defasında Genelkurmay Başkanlığı kanalı ile hükümetin müsaadesi tahtında, ihtiyaca göre, Kara, Hava veya Deniz kuvvetleri unsurları ile mahdut hedefli sınır ötesi harekat planlayıp icra etmek.

OHAL kanunu ayrıca; Mahalli idarelere ait yetkiler” başlıklı 27. madde gereğince, yeniden kurulması halinde olağanüstü hal bölge valiliğinin veya il valilerinin, “mahalli idare organlarınca alınacak kararların uygulanmasını kendi onaylarına bağlayabileceklerini” hükme bağlıyor.

Ayrıca Olağanüstü hal kanunun 33. maddesi, içişleri bakanı ve valilere tanınan yetkilerin kullanılması ile ilgili idari işlemlere karşı idari yargıda açılacak davalarda “yürütmenin durdurulması kararı” verilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

Özetle: OHAL uygulaması ile TBMM iradesi yerine Kanun hükmünde kararnameler ile çeşitli önlemler alınacak ki bu da demokrasiyi nasıl etkiler yorum sizlerin…

Sıkıyönetim hali olan Olağan üstü hal ne zaman başlayacak ne zaman bitecek, ne kadarlık süreyi kapsıyor?

Cumhurbaşkanı, MGK ve Bakanlar kurulu hükümete OHAL teklifini sunup da kabul edilirse (ki kabul edilmesi çok büyük bir olasılık);

OHAL uygulaması 3 ay sürecek. Örneğin bugün TBMM karar verirse, 21 Temmuz 2016 tarihinde başlayacak, 21 Ekim 2016 tarihinde sona erecek.

YORUMLAR-SORULAR-CEVAPLAR

  • OHALE

    ÜLKEDE OHAL DURUMUNDA MEMURLARIN YILLIK İZİN HAKKI NE OLACAK? BİR ADLİ TATİL İPTAL EDİLDİ Mİ? MAHKEMELER AÇIK KALACAK MI? DAVALAR DEVAM EDECEK Mİ ERTELEME YAPILACAK MI?
    TEŞEKKÜR.

  • zamane

    OHAL ne zaman başlıyor ve ohal ne zaman sona erecek?

Leave a Comment

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.