Sitar ustası Pandit Ravi Shankar ’ın 96. Doğum Günü 7 Nisan tarihi olduğundan dolayı hakkında bir makale yazmaya karar verdik.
Hint çalgısı sitar üstadı olan besteci, sanatçı ve müzisyenin doğum tarihi 7 Nisan 1920 olup, 11 Aralık 2012 tarihinde öldü.
Hindistan’nın Varanasi şehrinde doğan, müzik eğitimini ailesinden alan, genç yaşlarda Fransa’nın Paris şehrinde batı müziği eğitimi alan Pandit Ravi Shankar, Doğu ve Batı müziğindeki sentezi ile çoğu sanatçıya ilham olmuştur.
1950’li yıllarda, Satyajit Ray’ın “Apu Üçlemesi” adlı sosyal realizm filmlerine beste ve yorumlarıyla damga vurdu. Sitarının en önemli refakatçisi, Zakir Hussain’in babası Alla Rakha’nın tablası idi. İki kızı, Anoushka Shankar ve Norah Jones, ayrı dallarda müzik yaparak şöhrete ulaşmışlardır. 1971 senesindeki Bangladeş konserinde batılı müzisyenler ve sanatçılar ile birlikte sahneye çıkmıştır. Ünlü sitarist Pandit Ravi Shaktar’dan dersler alan George Harrison öncülüğünde düzenlenen Bangladeşliler yardım konserinde sahneye çıkarak, bağdaş kurup oturdu. Parmakları ile sitarında şöyle bir gezindiğinde müthiş bir alkış koptu. Mikrofona gülümseyerek eğildi ve seyircilere rock tarihine geçen şu cümleyi söyledi; “Enstrümanı akort ederken bu kadar alkışlıyorsanız, kim bilir çalmaya başlayınca neler yapacaksınız!”
Sitarı bütün dünyaya tanıtan adam üstadı Ravi Shankar, 1960’lı yıllardan itibaren Hint kültürü ve aynı zamanda tüm kültürlerin melezleşmesinin, Ravi Shankar, 1971’de, Bangladeşliler için George Harrison öncülüğünde düzenlenen yardım konserinde sahneye çıktı, bağdaş kurup oturdu, parmaklarıyla enstrümanında şöyle bir gezindiğinde muazzam bir alkış koptu. Mikrofona gülümseyerek eğildi ve seyircilere rock tarihine geçen şu cümleyi söyledi; “Enstrümanı akort ederken bu kadar alkışlıyorsanız, kim bilir çalmaya başlayınca neler yapacaksınız!”
Sitarı tüm dünyaya tanıtan Ravi Shankar, 1960’lı yıllardan itibaren Hint kültürü ve tüm kültürlerin melezleşmesinin, dolayısıyla dünya barışı umudunun en önemli temsilcisi ve simgesi oldu. xxx
Pandit Ravi Shankar’ın misyonu Batılı klasik müzik, caz ve rock gibi müzik türlerini etkiledi. Miles Davis’i derinden etkiledi, John Coltrane’e sitar dersleri verdi, Philip Glass’ın müziğe bakışını kökten değiştirdi, John McLaughlin’in yolunu açtı, Yehudi Menuhin’le birlikte ‘Doğu Batı Buluşması’ eksenli bir müzikal bağ kurdu, Londra Senfoni Orkestrası’na kendi kompozisyonunu çaldırdı. Bolşoy Balesi onun ezgileriyle bir gösteri sundu. The Byrds, Grateful Dead, Jefferson Airplane, Quicksilver Messenger Service, Donovan, Shocking Blue gibi 60’ların Amerikalı ve Avrupalı grup ve müzisyenler ondan ilham aldı.
Hippi gençlerin simgesi ve idolü olan Pandit Ravi Shankar ABD ’deki en önemli iki yaz festivaline Rock grupları ile birlikte katıldı. 1967 yılındaki Monterey Pop’ta ve 1969 yılındaki Woodstock’ta, en yaşlı star kimliğiyle (50 yaşına yaklaşmıştı) konserler verdi, hippiliğe önder oldu.
Hindistan temel klasik müzik kültürünün en önemli temsilcisi olan sanatçı, yüzlerce yıllık geleneği sürdürmek, hem de onu modernleştirmek amacındaydı.
Raga nedir herkese gösterdi: Doğanın zaman dizgesiyle uyum içinde şekillenen, günün belirli saatlerine ve mevsimlere göre farklı formlar alan, sıkı kurallarına rağmen doğaçlamaya açık bu melodik makamlara 90 yılı aşan ömrünün tamamını adadı.
Ravi Shankar, George Harrison’ın manevi babası olarak tarihe geçmiştir. 1966 yılında tanışmışlardı. Beatles, Harrison’ın amatör bir şekilde sitar çaldığı ‘Norwegian Wood’u plak olarak çıkarmıştı. Fakat Shankar’ın bu şarkıdan henüz hiç haberi yoktu. Sitarist olmak isteyen Harrison’ın mütevaziliğinden etkilenen Ravi Shankar, genç müzisyene bir nasihat verdi: “Sitar öğrenmek, keman veya çello ile klasik Batı müziği öğrenmeye benzer. Öyle gitar gibi, birkaç akor öğrenince kendi kendine geliştiremezsin!”
Ravi Shankar ve kızı Anoushka Shankar ile verdiği 1997 tarihli Raag Khamaj konser videosu:
(BBC için Pakistan Hindistan dostluğu temalı konser Symphony Hall – Birmingham)
Onu “dünya müziğinin vaftiz babası” olarak nitelendiren Harrison; “Çoğu insan belli bir müzik aletini iyi çaldığı için müzisyendir. Enstrümanı çalmaya başladıkları anda müzik var olur. Ama benim için Ravi Shankar, müziğin ta kendisidir” demiştir.
Bugün ise aynı misyondaki Berk Gürman Türkiye’de Türk müziği, hint müziği ve flamenko sentezi yapan büyük bir üstad, genç yaşına rağmen başta Hint ve İspanyol müzik dünyasını sallamaya devam ediyor.
